Anneke Wittermans 2017
Oorspronkelijke vrouwen wijsheid ligt in onze genen opgeslagen
Dansend vertelt Nehalennia haar verhaal aan mij en dansend kan ik iets van haar betekenis vormgeven. Haar verhaal vertelt mij van belangen, van verlangen, van herhalen, van waarborgen, van telkens weer opnieuw geboorte geven en van immer in de al-tijd zijn. Via dans en lichaam, keer op keer in herhaling, schil voor schil opent de betekenis van Nehalennia zich in mijn leven.
Mijn eerste dilemma toen ik in 2004 over de Godin Nehalennia wilde schrijven was, hoe vertel ik in zwart witte letters, in nullen en enen, haar verhaal. Het zwart op wit, causaal en rechtlijnig geordend betoog dat kennen we, herkennen we en kunnen we lezen. Zodra een verhaal gesponnen of geweven wordt, waar herhalingen ons toestaan dat we van de ene laag naar de andere glippen, lijken we te dwalen. Juist dit dwalen, dit reizen, dit niet weten, het toestaan dat er vragen komen. Het herhalen brengt verhalen zoals in de oude orale tradities. Juist het niet compleet zijn en niet de oorzaak en gevolg als leidraad nemend, is de kunst van vrouwen vertellingen, verhalen in spiralen: het vraagt een meesteres van de taal. Kan ik je meenemen op mijn vleugels naar herstory (haar verhaal)? Ik dans, dicht, ontdek, dwaal, ontmoet en verwonder. Volgen kun je me vaak wel en soms niet, ik verlicht en verschijn: wellicht word je wakker in je eigen verhaal. Herstory ver-haalt oude vrouwen wijsheid, die in onze genen opgeslagen ligt. Het vraagt van ons een andere staat van zijn, van gewaarworden, ervaren, achter sluiers schouwen, van verborgen wijsheid opdiepen, van ver-tellen. Het vraagt van een ieder om in een proces te gaan, zelf naar het lichaam te luisteren en van daaruit waarachtig te zijn en in het licht te gaan staan.
Nehalennia’s verhaal speelt nog altijd een rol in elke vrouw van nu.
Appelboomgaard brengt mij naar Nehalennia
Niets vermoedend lees ik in 2004 in het boek Bomen en Mensen*, op zoek naar de betekenis van appelbomen, over de eerste boomgaarden in Koudekerke, daar waar mijn Zeeuwse grootmoeder geboren is. Tot mijn verbazing lees ik ook over de Zeeuwse appelgodin Nehalennia. Zij werd oorspronkelijk geëerd door de Kelten en de Romeinen. Zij maakten haar zichtbaar door votiefaltaren te maken die de Romeinen aan de plaatselijke godinnen schonken. (Votiefaltaren zijn afbeeldingen van 1 m of 1 ½ m hoog, gemaakt rondom het begin van de jaartelling.) Nehalennia, als heidense godin, werd voor het eerst gevonden na een stormvloed in het water bij Domburg en is toen als heidense curiositeit zeer goed gedocumenteerd. Na de storm op 5 januari 1647 kwamen 12 votiefaltaren met haar naam boven water. De tekeningen en etsen van deze 12 beelden tonen een heiligdom dat net voor de kust van Domburg eerder in zee was verdwenen.
Waarom Dea Nehalennia NU van belang is
In Zeeland kent een ieder Nehalennia’s naam, maar de betekenis van zo een rijke onbeschreven vrouwengeschiedenis blijft voor ons vaak onbekend en ongezien. Dat is een mysterie. Geheel verwonderd ontmoette ik matriarchale culturen in 1978. Ik was bij toeval tijdens een Architectuurreis gestuit op prachtige oermoederbeelden van Çatalhöyük en Haçilar in het Ankara Museum en de prachtige beelden van Kreta, de ‘Slangengodinnen‘ van de Minoïsche beschaving. Geheel gefascineerd door de uitzonderlijke kunstvoorwerpen, de beelden, de architectuur, de zegelringen van tijden waarin vrouwen geëerd werden, schreef ik in 1981 over deze hoogstaande vrouwencultuur in mijn eindscriptie Bouwkunde voor de Technische Hogeschool Delft. Vanaf het schrijven van mijn eindscriptie voor mijn kandidaats Bouwkunde tot 2004 heb ik niet één keer van de Godin Nehalennia gehoord. Een beetje jaloers was ik toen, dat wij geen heilige vrouwen kenden van eigen bodem. Daarom was ik blij verrast toen in 2004 bleek dat vanaf 1970 meer dan 300 godinnenbeelden uit de Oosterschelde zijn opgevist. Nehalennia beelden vertellen dat ook in de lage landen, in onze westerse vrouwencultuur, culturen hebben bestaan, waar vrouwen van belang zijn.
Van het één rol ik in het ander en voor ik er erg in heb tuimel ik over een stuk vrouwenerfgoed van eigen bodem, dat mij bij de kladden grijpt en mij mee slingert naar vragen, waar ik anders nooit op zou komen. Het feit dat de meesten van ons niet van Nehalennia’s bestaan weten en eigenlijk ook niet nieuwsgierig zijn, maakt dat ik me geroepen voel om Nehalennia zichtbaar te maken. Nehalennia kan ons in ons vrouwbeeld en in onze eigenwaarde voeden. En dat kunnen we goed gebruiken. Ik wil trots zijn en Nehalennia bij naam leren noemen en delen wat zij nu voor ons kan betekenen: herstel van vrouwbeeld in het vrouwencultureel erfgoed.
Mijn verbinding met Nehalennia als zeegodin
Sinds 1981 dans ik elke zomer op het strand van de Noordzee, een immens grote watermassa, een enorm zout waterveld van informatie. Altijd hebben vrouwen uitgekeken over de zee, nadat zij hun zonen of hun geliefden vaarwel gezegd hadden. Zij bidden voor een goede overtocht en behouden thuiskomst.
Intens is mijn relatie met het uitgestrekte water gegroeid, al dansend voor de zee. Opgenomen worden in een water informatieveld, daar waar het weten van de ‘al-tijd’ zomaar specifieke frequenties in mijn oor fluistert. Elk jaar is het een feest voor de zinnen om in weer en wind gehoor te geven aan de immense ruimte en daar dansend vormen te vinden om me te ijken en mijn eigenwaarde te voeden.
Zij draagt het water van weten en welzijn
door de tijden heen.
Hul haar in nevelen
Wakker in de schoot,
temt zij de kracht
Het verlangen brandt om de wereld te omarmen
Zij pakt de draad op,
spint een richtsnoer,
weeft het leven in een gewaad van liefde
Zij sust de woeste wind
breekt de wolken open
maakt het weer
brengt de zielen thuis.
De tijd mag het rijpen
het juiste ontvangen
De toekomst ligt in haar schoot.
Zij baart nieuw leven
Anneke Wittermans 2005
Suzan van der Voort zingt dit gedicht
Niet dwalen in het verleden, juist dat wat achter ons ligt meenemen naar een vrouw zijn vol waarde
Als dansdocent ontwikkel ik bewegingen, choreografieën om het lichaamsbewustzijn te wekken. In de motoriek zie ik verborgen motieven. Vernieuwen van de motoriek, het inslijpen van een specifiek motief maakt nieuwe openingen en nieuwe gezichtsvelden. Doordat we met Diadans in een herhalende structuur dansen, kan de danser dicht bij zichzelf blijven. Als een ieder autonoom, zijn eigen kracht draagt en voor zijn eigen kwaliteit gaat staan, versterken we elkaar. Al synchroniserend bouwen we samen een veld van informatie, waarin we veilig samen kunnen stromen. Dit is heilzaam en komt de behoefte van de ziel om op te gaan in het geheel tegemoet. Dit kunnen we via de dans van Nehalennia leren.
Verbaasd dat Nehalennia voor ons verborgen in de nevels blijft
Verbaasd ben ik. Het lijkt wel of Nehalennia verborgen blijft in een mist van desinteresse. Al 13 jaar promoot ik Nehalennia en haar betekenis op festivals en op mijn website. Het duurt lang, voordat men überhaupt de naam Nehalennia herinnert of uitspreekt, of dat men enigszins belangstellend is voor de betekenis voor vrouwen van deze oude stenen. De naam Nehalennia en wat zo een beeld voor de vrouw van nu kan betekenen, blijft in de ‘tussenwereld’ hangen. Het lijkt wel of de betekenis van Nehalennia nog steeds onder een laag zand en water verborgen ligt. Ik ben zelf opgetogen om een Godin te ontdekken die haar waarde nu eens niet ontleent aan haar moederschap of uiterlijk, maar specifiek om haar kracht, haar wijsheid, haar schouwen, haar waarborgen en de betekenisvolle rol die zij in de gemeenschap speelden. Dit is volgens mij van grote waarde voor onze eigenwaarde als vrouw. Deze vrouwenkracht hoort thuis hier in dit landschap. Wij waren oorspronkelijk ook een volk die de vrouw aanzien gaf. Nehalennia is afgebeeld als een rijpe vrouw, alleenstaand, afgebeeld met rijpe oogst van fruit en graan. Zij is een Godin van Overvloed. Zij staat of zit en schouwt. Een beeld van de autonome wijze vrouw waarmee ik me graag identificeer.
Nehalennia, het genezende licht bij het water: het mysterie van diepzee emoties
Nehalennia, het genezende licht bij de Helle, de Keltische naam van de Noordzee. Af en toe komt zij boven water. Zij neemt ons mee in de Al-tijd, om ons in te lichten over het mysterie van duurzaam schoon zijn voordat zij zich weer door de wassende Noordzee laat verkwikken. Zij toont ons dat alle leeftijden kunnen bewegen en bewogen worden, kunnen sprankelen in pret en schitteren als parels. Nehalennia draagt haar eigen waarde in haar schoot. Zij is vrouw: vol, rijp en rond. In haar haven draagt zij een sprankelend vuur, een baken waarin zij investeert en mensen waarborgt en loutert. Mannen staan in het lood, klaar om voor anker te gaan, hunkerend om geborgen te zijn in haar welzijn. In het mysterie van diepzee emoties, wijdt zij ons in, daar waar fijnzinnige trillingen onze gemoederen balanceren en onze beweegredenen geboren worden. Daar waar we alle tijd hebben om te mijmeren en te luisteren naar onze eigen honingbron. Daar waar we wakker zijn en willen leven, reinigt en rijpt en veredelt de mens haar bestaan.
Nehalennia dompelt ons onder in het levenselixer van de Al-tijd. Zodat vrouwen gaan stralen in hun schoot en mannen oprecht gaan staan in hun lood.
Omdat Nehalennia nooit met een kind wordt afgebeeld is zij in mijn ogen ook de beschermvrouwe van de laatste van de vrouwenlijn. Zij brengt mij in 2004 op het pad Ode aan de laatste van de vrouwenlijn.
De Zeeuwse vrouwenlijn waar ik uit voortkom
Op zoek naar mijn vrouwenlijn kom ik in eerste instantie niet veel verder dan de moeder van mijn moeder. Het lijkt wel of ik de integratie met mijn vrouwenlijn in het verleden verloren ben, wellicht ben ik de verbinding ergens kwijtgeraakt. Het is vreemd dat ik niet verder kom dan mijn oma’s moeder. De vrouwenlijn is nog nooit onderbroken geweest, anders had ik hier niet gestaan. Ik zat als eicel al in het ovarium van mijn moeder terwijl zij nog in de baarmoeder van mijn oma zat. Toch kan ik weinig herinneren. Het ligt ergens opgeslagen in het lichaam maar ik kan de sleutel niet vinden en de betekenis niet naar boven halen. Nehalennia is de Romeinse naam van een Keltische Godin die wellicht Neeltje Jans geheten heeft. Zo heet een zandplaat in de Oosterschelde.
In 1994 werd mijn dochter geboren. Haar vader en ik namen 3 dagen de tijd om haar naam te vinden. Niet wetend dat ik haar vernoemde, noemden we haar Iris Jana, roepnaam Jana. Toen ik mijn vader belde, bracht hij bij mij in herinnering, dat ik mijn dochter naar mijn moeder en Zeeuwse grootmoeder Janna vernoemd had. Op Jana’s geboortekaartje schreef ik: ‘Op golven van licht spoelde je aan…..’ . Een van de mogelijke betekenissen van de naam van Nehalennia is het genezende licht bij het water ontdekte ik 10 jaar later. Alsof mijn dochter in de lijn van mijn Zeeuwse voormoeders een boodschap draagt. In 2017 bood een vrouw op de Nehalennia tentoonstelling aan om mijn vrouwenlijn te traceren. Van 7 generaties terug weet ik nu de vrouwennamen. In elk gezin zaten Janna’s en Pieternella’s gelijk mijn moeder en oma. Mijn dochter Jana is in deze Zeeuwse-vrouwenlijn geboren.
Neeltje Jans, Nehalennia en het genezende licht bij het water
de heilige vrouwen in de nevelen,
als zieners en dieners,
als dragers en vergaarders,
|als schonen en wijzen,
wij kunnen het ons nauwelijks herinneren.
Sporen zijn uitgewist, altaren verwoest.
Al spoelen er 300 godinnen aan,
we zien ze niet, we laten ze staan.
We herkennen en erkennen
het vrouw zijn niet meer.
Wij zijn vrouwvreemd geëmancipeerd
De heilige vrouwen
waren zelfstandig en voornaam,
waren geschoold en bekwaam.
Zij waren vrouwen van waarde
iets weet het in ons,
maar de wereld bedwelmt ons collectieve geheugen
in een mist van materie en welvaart.
De heilige vrouwen van de wateren
waren ingewijden van conductiviteit,
als trainers en coaches,
als docenten en healers,
als reinigers en poetsers.
Wij zoeken verwoest naar nieuwe vermogens.
Vrouw zijn, man zijn, is een nieuwe kunst
Iets herinnert een waarde.
In de diepte van weten
Woont wijsheid eenzaam
Wachtend op een waardig mens zijn
Anneke Wittermans 2004
Suzan van der Voort zingt dit lied
Nehalennia: boegbeeld van de autonome vrouw
Nehalennia heeft het roer in haar hand en soms haar voet op een schip. Zij beheert haar kompas en is autonoom. Haar visie en waarnemen, haar registreren en juist onderscheidingsvermogen geeft Nehalennia de autoriteit van gezagvoerster zijn van haar schip. Zij is bovendien gezagdraagster van haar eigen lichaam. Het is een vrouw aan het stuur, die een veilige overtocht waarborgt. Zij zet een koers uit die voor het geheel heilzaam is. Van Nehalennia leer ik: Ik ben het middelpunt van mijn besluiten, dat wat mij niet voedt houd ik liefdevol op een afstand. Autonome vrouwen zijn hier altijd al geweest dat zijn beelden die ik koester
.
Mysterie van de vrouwen lijn verbeeld in de drie Matronen
Nehalennia wordt nimmer als moeder met kind op schoot, of als partner van een man afgebeeld. Het zegt niet dat ze geen kinderen heeft maar die spelen in haar bestaan vermoedelijk geen hoofdrol. Er is één Nehalenniabeeld met de 3 matronen. Op alle andere beelden staat of zit Nehalennia alleen. Nehalennia toont me een autonome, volwassen rijpe vrouw.
Van deze typische 3 matronen zijn er 800 stuks in Duitsland gevonden. Ook in Frankrijk en Engeland kende men in dezelfde tijd de afbeelding van 3 vrouwen. Zij verbeelden de grootmoeder, de moeder en de dochter. Annine van der Meer, spreekt bij Nehalennia over een moedergodin. Nehalennia is wat mij betreft met 300 afbeeldingen juist een atypische moedergodin. Er is slechts één beeld van de drie Nehalenniae, de grootmoeder, de moeder en de dochter.
Nehalennia, godin met appels,
Bij het onderzoek naar de attributen van Nehalennia zijn de appels opvallend. Zij staan voor de welvaart, de rijke oogst, het zijn vruchtbaarheidssymbolen. Appels zijn altijd op haar altaar aanwezig. Het symbool van de hoorn des overvloeds is vaak afgebeeld aan de zijkant van de votiefaltaren. Nehalennia, vrouwe van Schouwen en genoegens noem ik haar. Specifiek de appel suggereert in alle vroege afbeeldingen en verhalen van godinnen onsterfelijkheid en sensualiteit. Bijvoorbeeld in het oude Soemerische verhaal van Inanna : “Toen zij, Inanna tegen de appelboom leunde, was haar vulva prachtig om te bekijken. Verheugd over haar schone Yoni, prees de jonge vrouw Inanna zichzelf….” Een fragment uit het oudste Soemerisch epos, waar Inanna zich voor bereidt op haar huwelijksbed.
Iduna, Noorse Godin, bewaarde de appels van de eeuwige jeugd. Avalon heet het appeleiland waar de priesteressen woonden. Nehalennia is voedend, vrouwe van genoegens, omdat zij altijd omringd is met appels en peren.
Nehalennia doet appél op sappig zijn
Wat doe ik met sensualiteit en seksualiteit, het lichaambewustzijn, het wakker zijn in mijn zinnen? In 1978 bestudeerde ik de beelden van Çatalhöyük en Haçilar in het Ankara Museum en de prachtige beelden van Kreta, de ‘Slangengodinnen‘ van de Minoïsche beschaving. Ik ervoer Turkse vrouwen die hun eigenwaarde dragen. De Turkse vrouwen lieten mij een vrouwenkracht zien, die ik als Delftse studente niet kende. Die oerkracht van hun historie en die oerkracht die de vrouwengemeenschap in me introduceerde. Ik wilde die kracht ook in mijzelf ontwikkelen. Ik besloot te gaan dansen. De appels en peren van Nehalennia zijn sappig en sensueel. Zij brengen ons naar de wereld van sensualiteit en seksualiteit. Hoewel ik in eerste instantie deze link naar sensualiteit negeerde, blijkt hoe verder ik me in Nehalennia verdiep, hoe helder het beeld toont dat sensualiteit er toe doet. Nehalennia, de vrouw achter het duin, daar waar het veilig aanliggen is.
Ik ben ontdaan dat we de wortels van onze geschiedenis en onze schoot niet kennen. Op het moment dat ik me Nehalennia lijfelijk voorstel, zie ik dat er een bepaalde eigenwaarde in zit die ons ontbeert. Het is pijnlijk dat we bijna niets van Nehalennia weten, of van de vrouwenlijn of het nu 4 generaties terug is of 4000 jaar terug. Vrouwen zijn een poort naar het leven en verfijnde seksualiteit.
Ik besloot te gaan dansen omdat, wat ik heb ervaren, over te kunnen brengen. Om zo aan vrouwen de levenssappen in de schoot terug te kunnen brengen. Ik dacht- naïef- als ik dans komt er wel leven in onze schoot. Als ik mijn wortels ken en weet heb van de baarmoeders waar ik uit voort ben gekomen, kan ik in mijn kracht staan, en kan ik het ‘beheer’ ‘bevrouw’ nemen over mijn eigen lichaam.
Ik ben gaan dansen omdat ik beheersing en besturing wenste over mijn lichaam. Ergens in de schoot zit een krachtpunt, waarmee de danser verfijning tot in de vingertoppen en tenen teweeg kan brengen. Door anticonceptie kunnen we in het westen vrijer vrijen. Vroeger nam de vrouw meer beheer, zij kon nee zeggen, die vrijheid had zij. Het lijkt wel door de anticonceptie dat wij, de grens als vrouw niet zelf meer bepalen. Omdat we niet wakker in de schoot zijn, komt er zomaar een grijs gebied, waar het voor beide partijen oningewijd raar vrijen is. De pil is hierin geen hulpmiddel. De pil is eerder een vrijbrief geworden. Iedereen lijkt vrij om te vrijen. Is het dan wel bevredigend? Met elke man waar een vrouw coïtus mee heeft, verbindt zij zich levenslang. Is dat gewenst? De goddelijke ruimte, van vrede en welzijn, die ons verbindt met de ‘altijd’ en de sterren, heeft wellicht weer een drempel nodig.
Lichaam terug in eigen beheer
Ik weet zo weinig van het cultureel erfgoed dat ik niet de voeding van de geschiedenis kan meenemen. Ik voel me bijna verstoten van mijn wortels en voormoeders. Nu de vagina, de baarmoeder, het pret-gebied met schaamte overtrokken is. Dit is onjuist erfgoed. Sensualiteit krijgt een foute instructie, waardoor de schoot onbewoond en onbeheerd blijft. Daar waar we vandaan komen wordt niet geëerd. Verdwaald in eigen lijf, afgesloten van de oorsprong, is de vitaliserende bekkenkracht ontoegankelijk. Na het boek “De Schaamte voorbij’ lijkt de schoot weer verder verwijdert en het onderVINDEN van het lichaam is ons weer vreemd. We dansen om het vertrouwen terug te winnen van lijf en ledenmaten.
Het lichaam herstellen of tot onze beschikking nemen, daar zet ik me voor in. Het valt me tegen, ik dacht in 1981 dat doe ik gewoon, we oefenen en dan komt het wel. Het lijkt wel of het spiertechnisch niet tot iemands beschikking is. Misschien zijn en meer wonden die ons hier van weghouden. Een eerste stap is wellicht om mentaal iets te herstellen. Dat is ook van belang. Met Nehalennia kunnen we mentaal iets van de vrouwengeschiedenis /herstory herstellen en wellicht ons openen voor het eigen lichaam waar we in wonen.
Nehalennia waakt en schouwt, zij leert me over Vrijgeven van verbintenissen
De zee neemt en geeft, leven op een eiland vraagt respect voor het water. Het water scheidt en verbindt. Altijd staan mannen en vrouwen het water af te turen of een verloren gegaande maat of metgezel een teken van leven geeft. Bij elke afvaart zeggen de vrouwen Vaar wel. Nehalennia begeleidt de schepen en wordt bedankt met votiefaltaren voor de behouden thuiskomst. Met haar schouwen waakt zij over het welzijn. Met haar hond aan haar zijde begeleidt zij mensen naar gênezijden. Zij waakt en schouwt. Op veel havenplaatsen in Nederland staan imposante vrouwen- beelden uitkijkend over de eindeloze zee. Vrouwen in klederdracht, die vaarwel zeggen of uitkijken naar een schip. Vrouwen bij de zee kennen het vaarwel zeggen en het vrijgeven van hun dierbaren. Schippersvrouwen zijn vaak zonder partner. Zij vult haar leven autonoom, ongeacht of haar geliefde al dan niet terug komt. Zij kan niet anders dan schouwen, bidden en rouwen, zelfstandig het huishouden runnen, de kinderen grootbrengen en geld verdienen. Hij heeft soms elders zijn liefjes. Hij komt wel aan zijn gerief. De vrouwen aan de wal zullen ook hun vrouw-zijn vrij kunnen vieren. Verbonden zijn en toch zelf-staand hun leven opbouwen. Vrijgeven, vieren van verbintenissen, de kunst van het Vaarwel zeggen, het begeleiden van geliefde naar gênezijden en het schouwen zijn kwaliteiten, die ik van Nehalennia leer.
Ik spin de draad fijne draden
waarmee ik een net weef
waarin de kwaliteiten van een mens
bewaard blijven
Tussen de sterren
weet ik je te vinden
weet dat ik me verbind
door een regenboog met jou
ragfijne draden
Teer is mijn verlangen
om te koesteren
dat wat jij in mij bevrijdt
Anneke Wittermans 2012
Suzan van der Voort zingt dit lied
Nehalennia schouwt en woont op Schouwen
In de hele wereld bidden de vrouwen. Vrouwen bidden voor iedereen, zij leggen het gebed vaak bij Maria neer. Zij branden zo af en toe een kaarsje voor familie en vrienden of voor de gemeenschap. Waken, weeklagen is in veel culturen een vrouwenzaak. Het bidden en waken is een rijk vrouwengoed. Het ligt in ons vermogen. Nu de kerken leeg lopen en we niet meer getuige zijn van het samen bidden, is het iets waar we als individu wel of niet de ruimte voor krijgen/nemen. Natuurlijk, mannen bidden en waken ook, misschien eerder om een visie en universele beelden op te roepen. Terwijl vrouwen misschien meer ter verzorging de persoon voeden en steunen om de verbindingen met het universum te faciliteren. Niet alleen redderen in de praktische wereld, juist voedend zijn met je gedachtekracht.
Het is iets mysterieus om met gedachtekracht te kunnen voeden. Nehalennia roept dat beeld ook bij mij wakker. Als ik het schouwende, verzorgende denken activeer. Als ik rommel denk, strooi ik juist gif de wereld in. Als ik kan voeden met gedachtekracht dan kan ik ook vergiftigen. De gave, het talent om te voeden en het vermogen om te vergiftigen, zitten dicht bij elkaar. Daar ben ik als mens verantwoordelijk voor.
Nehalennia en het voedende denken
Nehalennia schouwt en laat ons haar gave van voedend denken zien. Zij kan met gedachtekracht, de wind in de zeilen blazen, iemand veilig door het oog van de storm begeleiden, de nevelen heffen, het woeste water betijen. Zoals het beeld van Morgaine van Avalon, als zij de mantel borduurt met motieven. Zij weet dat elk motief de drager kan redden op essentiële momenten. De eeuwenoude vrouwen kunstvorm van motieven borduren in het leven ter ondersteuning, voor welvaart en welzijn.
In het dansproject Mammae, het voedende principe, hebben we dansen gemaakt om de tepels, als radars van het universum, met de Melkweg te verbinden. Het mysterie waar de verfijnde blauwe energie van voedende tepels fluisteren en het verscholen weten van de voormoeders doorgeven. De boezem als tempel van vrede en welzijn. In periodes van oorlog en ellende of als het kind deze aangeboden voedsel bron weigert, of misschien wel als de grootmoeders het doorgeven van moedermelk verhinderen wanneer er onverteerbare processen in de lijn aanwezig zijn. De Nehalennia godinnenbeelden dragen een stille kracht om zich heen. Zij zijn voedend van nature.
In het gewaad wat ik draag
zitten de borduursteken.
Zij beïnvloeden mijn leven
motieven van waarde
besloten in patronen
Ik laat de tijd verstrijken
Patronen ingeweven bewaren gebaren
die mij verhalen
Draden verbinden mijn pas
in het vangnet van mijn afkomst
voorbij het heden schouw ik
Pluk de vruchten
zij horen bij de stam
waar ik een loot van ben
de vruchten van de toekomst
lichten op
ik weef ze in nu
Mijn zinnen zijn gewekt
Pijn spoort me aan
Borduursteken sieren als kompas
zij behoeden me
vormen motieven
In het gewaad wat ik draag
Anneke Wittermans 2012
Suzan van der Voort zingt dit lied
Nehalennia, vergeten godin van Nederlandse bodem, nog altijd van belang
Nehalennia, het genezende licht bij het water, redde schepen in nood in haar wake. Het Hollandse heldere licht is beroemd, de wolken en de ruime kijk van de Noordzee, daar kan je ver zien, over zien en helder zien. De oude Keltische naam van de Noordzee is de Helle, vandaar ook nog al die namen zoals Den Helder, Hellevoetsluis, Helmond, helemaal tot Noorwegen toe. Zij is wellicht vernoemd naar de lichtende zee, bioluminescentie, veroorzaakt door zeevonk.
Nehalennia maakt me wakker om het oude weten van het vrouw-zijn opnieuw te ontwikkelen. Zij vraagt me om wakker te zijn in mijn schoot. Nehalennia waakt, leert me tijd te nemen voor het schouwen. Nehalennia toont me te leven met genoegens. Zij nodigt me uit in vervulling mijn stappen te zetten. Zij laat me zien in herhaling te verfijnen. Nehalennia vraagt me te dansen in haar voetsporen voor de zee. Wij hebben plaatsen nodig, waar we het voedende denken kunnen trainen, waar we het voedende denken kunnen laten groeien. Met Diadans en Stichting Beweegreden onderzoeken we de voedende gedachtekracht al dansend.
Het wordt tijd dat Nehalennia ons helpt de geschiedenis te herschrijven met vrouwenwaarde. In mijn geschiedenisboekje en in Wikipedia staat nog steeds geschreven dat Willibrord heidense heiligdommen verwoestte op Walcheren. Waarschijnlijk een tempel van Nehalennia. Willibrord en Bonifatius worden nog steeds geëerd als christelijke weldoener, terwijl zij inheemse heidense vrouwenheiligdommen verwoestten. Het is tijd voor een vrouwe visie van de geschiedenis.
Ik dien de diepte
De diepte van de aarde
In eer bied ik haar de hemel aan
Zaai als dank het stof der aarde
In de sterrennacht
Anneke Wittermans, 2004